Een geënsceneerd toeval

Een vreemd soort verstilde rust hangt er over het gebied vlak achter de oude, monumentale Koppelpoort. De imposante, sterk verwaarloosde fabrieken van de Cova verrijzen statig nabij het stromende water van de Eem. De andere gebouwen aan het smalle kanaal lijken daar als vanzelfsprekend te staan en geduldig hun tijd af te wachten. Opvallend is de grote tegenstelling tussen deze restanten van het industrieel erfgoed, en de nabijgelegen en ten dele reeds gerealiseerde nieuwbouw van het Gildekwartier. Ineens is hier de hedendaagse architectuur prominent en bepaalt zij de geheel andere sfeer van een woon- en recreatiegebied in wording. Dit gedeelte van de groeistad, waar afbraak en opbouw, heden, verleden en toekomst vooralsnog hand in hand gaan, is duidelijk aan een onomkeerbare stedelijke en sociaal-maatschappelijke verandering onderhevig. De Gemeente Amersfoort gaf fotografe Ellen Kooi de opdracht deze historische ommekeer vast te leggen.

De foto’s van Ellen Kooi tonen een bijzondere, geheel eigen werkelijkheid. Ze zijn de weerslag van haar fascinatie voor herinneringen, voor de sfeer die een bepaalde locatie uitstraalt en van haar observaties uit het dagelijks leven. Ellen Kooi is geen documentair fotograaf. Momenten en gebeurtenissen kunnen slechts een aanleiding vormen voor het maken van een foto. Aan haar geënsceneerde fotografie ligt een zorgvuldig visueel plan ten grondslag, waarin ideeën en tekeningen zijn gevat. Maar hoewel alles van te voren lijkt te zijn uitgedacht, speelt ook het toeval een belangrijke rol in de totstandkoming van een foto. Steeds is zij afhankelijk van de weersgesteldheid van het moment en de daarmee samenhangende lichtval. Ook kan zij besluiten willekeurige passanten toe te voegen aan haar al ingehuurde modellen. Met haar foto’s kan ze als het ware een ‘geënsceneerd toeval’ vastleggen.

In de eerder ontstane fotoserie ‘Dog Hour’ (1997) is de werkelijkheid letterlijk en figuurlijk in het schemerduister gezet. Zorgvuldig in kleur uitgelichte straatbeelden laten een kunstmatige, maar niet geheel ondenkbare realiteit zien. In recenter werk legt Ellen Kooi meer de nadruk op de dagelijkse werkelijkheid. In de fotoserie van het terrein bij de Eem speelt het gebruik van daglicht daarbij een belangrijke rol. Bovendien probeert zij, door overbodige details weg te laten en situaties op subtielere wijze te manipuleren, een bijna vanzelfsprekende eenvoud te bereiken.